Jaarlijks wordt het oorlogsmonument geadopteerd door leerlingen van een van de basisscholen, die na een jaar het stokje weer overdragen aan een andere school. Ter gelegenheid van die overdracht hield ik het volgende toespraakje.

Beste Jongens en meisjes

van de Koningin Beatrix school en de Knotwilg, locatie Moerbeihof.

Wij zijn hier vanmiddag samengekomen voor een heel bijzondere gebeurtenis: de overdracht van de adoptie van het oorlogsmonument.

Afgelopen maandagmiddag had ik, als burgemeester, ook een heel bijzonder moment: ik was op bezoek bij de heer en mevrouw Van Dam. Zij waren zestig jaar getrouwd. Echtparen die zestig jaar getrouwd zijn ga ik altijd persoonlijk feliciteren. Zelf zijn meneer en mevrouw Van Dam natuurlijk al behoorlijk oud:

87 en 83 jaar, maar gelukkig nog redelijk fit. Ook hun kinderen waren aanwezig, en een kleinkind van ongeveer dezelfde leeftijd als jullie, schat ik in.

Wat dit bezoek zo bijzonder maakte was, dat ik de heer Van Dam al langer ken en eerder ontmoet had. Ruim twee jaar geleden was dat, in 2005. In dat jaar 2005 was het zestig jaar geleden dat de Tweede Wereldoorlog voorbij was en dat werd gevierd ! De heer Van Dam heb ik toen ontmoet omdat hij meegevochten heeft in die oorlog: hij is een zogenaamde oorlogsveteraan. Als soldaat maakte hij deel uit van de Prinses Irenebrigade en was erbij toen in 1944 de geallieerde legers van o.a. de Amerikanen en Engelsen in Frankrijk, in Normandië, een aanval deden op het door de Duitsers bezette Europa. Ook heeft hij later deelgenomen aan de bevrijding van het zuiden van Nederland.

Twee jaar geleden is deze meneer, opa  Van Dam, met een aantal andere oud-strijders opnieuw in Normandië geweest om dat alles te herdenken. Onze koningin was daar toen ook bij en hij heeft toen ook aan haar zijn verhaal mogen vertellen.

Uiteindelijk werd Nederland in mei 1945 van de Duitsers bevrijd; om precies te zijn op 05 mei. Toen was die Tweede Wereldoorlog in Europa voorbij, maar het was een echte Wereldoorlog, die ook in andere werelddelen uitgevochten werd. Pas in augustus 1945 werden de Nederlandse gebiedsdelen in Azië, m.n. het huidige Indonesië bevrijd.

Miljoenen mensen zijn in die Wereldoorlog, in de strijd voor vrede en vrijheid, in de strijd tegen geweld en onderdrukking, doodgegaan; wij herdenken al die slachtoffers op 04 mei. 

Zo’n ontmoeting met meneer, opa Van Dam geeft aan dat we op een of andere manier nog vaak iets te maken krijgen met die verschrikkelijke oorlog. Niet alleen door zo’n ontmoeting,  ook op vele andere manieren o.a. door er over te lezen.

De leerlingen van de Kon.Beatrixschool hebben het afgelopen jaar het oorlogsmonument geadopteerd en dragen vandaag de adoptie over aan de leerlingen van de Knotwilg, locatie Moerbeihof,  Ik ben elk jaar weer blij als ik een nieuwe groep zie die de adoptie overneemt. Ik vind het fijn om elk jaar weer te zien dat jullie je verdiept hebben in de periode van de Tweede Wereldoorlog. Die periode lijkt soms heel ver weg, maar als je zelf nog een opa of oma hebt, zul je misschien wel eens verhalen gehoord hebben over de verschrikkingen van die tijd in Europa en Azië. Die verhalen moeten doorverteld blijven worden en daar kunnen jullie ook voor zorgen. De verhalen zijn té kostbaar en te belangrijk om alleen tegen te komen in de geschiedenisboekjes. We moeten vooral de herinnering tastbaar houden en het adopteren van het oorlogsmonument is daarvoor een hele goede manier. Want dan ben je zelf actief met het onderwerp bezig. Dan leer je over de Tweede Wereldoorlog èn waarom die oorlog plaatsvond.

Door met de adoptie bezig te zijn wordt het verleden méér dan een oud verhaal: het wordt iets waar je zelf actief mee bezig bent geweest: het verhaal gaat voor

je leven en krijgt een betekenis. Ik ben daarom blij om te zien dat een nieuwe groep daarvoor klaar staat.

Zo hebben hebben jullie je goed ingeleefd in het leven van Anne Frank en een bezoek gebracht aan het Achterhuis.

In dit Achterhuis heeft Anne meer dan twee jaar ondergedoken gezeten. Anne was daar niet alleen, maar samen met haar ouders, haar zus en nog vier andere joden: Hermann en Auguste van Pels, hun zoon Peter en meneer Fritz ( Pfeffer). Anne was vaak verdrietig. Het enige wat Anne dan echt hielp was haar dagboek. Daarin schreef ze alles op: haar woede, haar verdriet, haar liefde voor Peter, haar idealen.

Ze moesten onderduiken, omdat hun leven in gevaar was. Nederland was bezet door het Duitse leger. De bezetter wilde alle joden arresteren en naar een concentratiekamp brengen. Daar zouden de meesten dan de dood vinden. Alleen joden die onderdoken, konden ontsnappen. Maar dan moesten ze wel een goede schuilplaats hebben en mensen die ze wilden helpen. De onderduikers uit het Achterhuis hadden zulke helpers. Die zorgden voor eten, kleren, boeken en voor allerlei andere dingen, die de onderduikers nodig hadden. 

In het Achterhuis wordt schrijven steeds belangrijker voor Anne. Het geeft haar steun en zo kan zij haar hart luchten. Op 16 maart 1944 schrijft zij in haar dagboek:

‘Het fijnste van alles vind ik nog dat ik wat ik denk en voel tenminste nog op kan schrijven, anders zou ik compleet stikken’.

Op 29 maart 1944 hoort Anne Frank dat er na de oorlog dagboeken ingezameld zullen worden. Zij begin een echt boek op basis van haar dagboekteksten te schrijven:

Na de oorlog wil Anne graag journaliste worden. Zij vraagt zich wel af of zij wel echt goed kan schrijven.

‘Ik moet werken, om niet dom te blijven, om verder te komen, om journaliste te worden, want dat wil ik! Ik weet dat ik kan schrijven. Een paar verhaaltjes zijn goed, m’n Achterhuisbeschrijvingen humoristisch, veel uit mijn dagboek spreekt, maar … of ik werkelijk talent heb, dat staat nog te bezien’.

Jongens en meisjes jullie zijn in het Achterhuis geweest, op school is jullie veel verteld over Anne Frank. Wellicht zijn er onder jullie die het dagboek al geleend hebben in de bibliotheek of zelfs gekocht hebben. Zo niet: probeer het toch te lezen zodat je je nog meer kan verdiepen in Anna Frank, haar vader, moeder en haar zus en de anderen die met haar samenleefden in het Achterhuis. 

Het is echter niet alleen maar het verhaal van het verleden. Die Tweede Wereldoorlog werd uitgevochten om het hebben van de macht, om andere mensen te onderdrukken èn omdat sommige mensen andere mensen, zoals in het geval van Anne Frank ,de joden, minachten.

Het was een oorlog die ging om de gelijkheid van alle mensen, tegen onderdrukking, waar dan ook, tegen misbruik van macht en tegen het geweld. En dat komen we helaas, ook vandaag de dag, ruim zestig jaar na het beëindigen van die oorlog, nog steeds tegen.

Wellicht hebben jullie gehoord van die Nederlandse soldaat die heel ver weg in Azië, in Afghanistan om precies te zijn, in de strijd voor vrede daarginds gesneuveld is. Of hebben jullie gehoord van de 16 jarige scholier in Alkmaar, die zo maar door een 17 jarige jongen doodgeslagen is. Strijd om de macht, oorlog, geweld en zoeken naar vrede vindt nog steeds op diverse plaatsen in de wereld plaats.

Maar ook zinloos geweld in ons eigen land komt nog steeds voor.

Het wordt zo langzamerhand tijd dat we zestig jaar na die Wereldoorlog leren, dat het daarmee afgelopen moet zijn. Daarom ben ik blij dat we hier vanmiddag, voor de overdracht van de adoptie, samen zijn en horen van de kinderen van de Beatrixschool hoe zij daarmee bezig geweest zijn en hoop ik dat de kinderen van de Knotwilg er ook heel veel van zullen leren.

Heel veel succes daarmee !